Na acht jaar rector magnificus te zijn geweest van de Rijksuniversiteit Groningen zwaait Elmer Sterken af. Gisteren berichtte het NRC dat hij ook al een nieuwe functie heeft weten te bemachtigen. Hij mag als interim-directeur aan de slag bij het Koninklijk Nederlands Instituut in Rome, nadat hij zichzelf daartoe heeft benoemd. DAG herinnert zich dat dit niet de eerste keer is dat Sterken op discutabele wijze aan een baan komt: Iets soortgelijks gebeurde ook bij zijn aanstelling als rector.
Door Koen Marée en Bram Omvlee
Het Koninklijk Nederlands Instituut in Rome is een oase van wetenschap. Gelegen aan de rand van de Villa Borghese, een groot park vol Romeinse beelden ten noorden van het stadscentrum, verrichten onderzoekers en studenten van de Universiteit van Amsterdam, de Vrije Universiteit, de Radboud Universiteit en de universiteiten van Utrecht, Leiden en Groningen hun, voornamelijk, archeologische en kunsthistorische onderzoek.
Medio april kreeg DAG zorgwekkende berichten door dat er in die oase een precaire situatie zou zijn ontstaan. De benoemingsprocedure voor de opvolger van directeur Harald Hendrix, wiens contract per 1 augustus afloopt, zou zijn onderbroken, of zelfs niet volledig zijn opgestart. Dit zou te maken hebben met een nieuw te varen koers, uitgezet door de RUG. Om hier meer over te weten te komen, stelden wij in de Universiteitsraad vragen aan het College van Bestuur.1
Deze werden echter niet beantwoord. Wel werd door het College van Bestuur toegezegd deze vraag in een notitie te beantwoorden en dit voor de eerstvolgende Raadsvergadering te agenderen.2; De notitie bleef achterwege en werd in mei opnieuw vooruitgeschoven naar juni. Daar staat het nu op de agenda.
In de tussentijd is nog altijd geen vacature voor een nieuwe directeur verschenen. In het NRC3 bleek gisteren wat er aan de hand is: de RUG heeft Elmer Sterken vooruitgeschoven als interim-directeur. Hij zal tot 1 januari 2020 aan het roer staan van het Koninklijk Nederlands Instituut in Rome.
De RUG geeft daarbij aan dat het niet om een fulltime functie zou gaan. Dit tot verbazing van huidig directeur Harald Hendrix, die stelt dat dit ‘volstrekt ondenkbaar’ is: “Dat is geen taakverlichting van de overige zittende staf, maar juist een taakverzwaring, mede omdat Elmer Sterken geen Italiaans beheerst terwijl dat voor het dagelijks functioneren absoluut noodzakelijk is, zeker voor een directeur die naar buiten toe dient op te treden.’’4
Zowel hij, zijn KNIR-collega’s en de Wetenschappelijke Adviesraad van het KNIR, bestaande uit professoren van de verschillende deelnemende universiteiten, geven aan niet betrokken te zijn in het proces rond de geplande koerswijziging en aanstelling van de interim-directeur. Zij hebben kritiek op zowel zijn gebrek aan expertise, als over de manier waarop hij naar voren is geschoven.5
Ook de medezeggenschap is tot op heden buiten de discussie gehouden. Dit terwijl er wel eerder door DAG vragen zijn gesteld over de benoemingsprocedure voor een nieuwe KNIR-directeur. Ondanks dat gegeven verschuilt de RUG zich op RTV Noord nu achter de noodzaak van een interim-directeur, ‘omdat er nog geen opvolger is gevonden.’6 Maar wie daadwerkelijk een opvolger had willen vinden, was in april alsnog een benoemingsprocedure gestart.
Kortom: Zonder een benoemingsprocedure voor een nieuwe voorzitter op te starten heeft het College van Bestuur, waar Elmer Sterken tot op heden deel van uitmaakt, Elmer sterken benoemd als interim-directeur. Daarnaast weigert het College van Bestuur al twee maanden om te reageren op vragen en zorgen geuit door de medezeggenschap, en heeft DAG het antwoord op haar vragen uit de media moeten vernemen.’
Niet de eerste keer
Het blijkt dat het niet de eerste keer is dat Sterken op een dergelijke manier aan een baan komt. Ook zijn benoeming tot rector in 2011 deed de nodige wenkbrauwen fronsen. Uit oude edities van de Universiteitskrant kunnen we het volgende reconstrueren.
Frans Zwarts was tot 2011 rector aan de RUG. Zwarts wilde graag door als rector, maar kreeg van het College van Decanen – waar Sterken als decaan van de faculteit economie en bedrijfskunde lid van was – te horen dat ze niet met hem door wilden.7
Het College van Decanen begon een zoektocht naar een nieuwe rector en stelde, zoals dat gaat, een benoemingsadviescommissie (BAC) aan. Voorzitter van die commissie: Elmer Sterken. Nu komt het: halverwege maart 2010 stapte Sterken uit de BAC, om drie weken later voorgedragen te worden door de overige leden als de nieuwe rector van de RUG.8
De Universiteitskrant die dit nieuws naar buiten bracht noemde dit ‘opmerkelijk’. Uit een interview met Sterken rond zijn aantreden, bleek dat de commissie – waar hij dus lid van was – hem gevraagd had of hij zelf niet geïnteresseerd was.9 Sterken stapte daarop uit de BAC en solliciteerde. Scheidend rector Zwarts liet eveneens later weten “Dat was onhandigheid (…) niet alles is perfect.’10
Benoemingsprocedures
De vraag is: is deze manier van het benoemen voor hoge functies normaal, of laat dit zien dat de gevolgde procedures onvoldoende transparant en democratisch verlopen?
DAG opteert voor het laatste. Dat Sterken niet één, maar twee keer op rij vanuit een besluitvormende positie erin geslaagd is om zichzelf richting een benoeming te werken, toont een gebrek aan transparantie en democratische verantwoording. Zowel richting de medezeggenschap, als richting de academische gemeenschap, en in dit geval in het bijzonder het KNIR. De besluitvorming vindt binnenskamers plaats en pas in het laatste stadium, wanneer alles al beklonken is, wordt naar buiten getreden.
Dit werkt bovengenoemd misbruik direct in de hand. Het is dus hoog tijd om het mandaat over wie de academische gemeenschap te besturen in handen te leggen van diezelfde academische gemeenschap. Zij dient volgens DAG een veel machtigere positie te krijgen in het aanstellen en controleren van het College van Bestuur en decanen.
Het nieuws over de benoeming van Sterken als voorzitter van het KNIR in Rome is ook aanleiding om het te hebben over de rol van de Raad van Toezicht. In de ogen van DAG slaat zij hier de zoveelste flater. Het is de Raad van Toezicht die verantwoordelijk is voor het toezicht houden op het reilen en zeilen van het College van Bestuur, en in tegenstelling tot de Universiteitsraad kunnen zij wél harde verantwoording van het CvB afdwingen.
Dat is gek, want de afgelopen jaren is gebleken dat de Universiteitsraad een veel beter zicht heeft op wat er allemaal fout gaat aan de RUG. Neem bijvoorbeeld de financiële wanpraktijken rond het oprichten van de Chinese branch-campus in Yantai: over de gebrekkige urenregistraties trok de Universiteitsraad al meerdere malen bij zowel het CvB als de RvT aan de bel, maar beiden deden niets. DAG deed uiteindelijk zelf onderzoek en bewees dat er veel te weinig uren waren gedeclareerd.11 Omdat dit onderzoek in de media belandde werd er een formeel onderzoek gestart. Dat onderzoek wees uit dat de Universiteitsraad gelijk had: er was tegen de regels van de minister in bijna 700.000 euro aan belastinggeld uitgegeven aan het project.12
Überhaupt staat er nog een grote vraag over rond het Yantai-proces: hoe kan het dat de Raad van Toezicht in 2015 akkoord is gegaan met het ondertekenen van contracten rond het oprichten van een branchcampus, waarin afspraken zijn gemaakt die zo verstrekkend zijn dat er nu nog altijd Chinese schadeclaims boven het hoofd van de RUG hangen?13
Tot slot: ook rondom het benoemingsproces van leden van het CvB heeft de RvT het advies van de Universiteitsraad in de wind geslagen: in 2014 adviseerde de Universiteitsraad negatief over de tussentijdse herbenoeming van toenmalig collegevoorzitter Sibrand Poppema en Jan de Jeu, tot op heden financieel directeur en vice-voorzitter van het CvB. De toenmalige raad vond het na twee jaar van hun eerste termijn te vroeg vonden om conclusies te trekken over hun functioneren.14 Ondanks het negatieve advies besloot de RvT toch door te zetten en hun aanstelling te verlengen tot respectievelijk medio 2018 en 2020.
Conclusies
- De medezeggenschap en de academische gemeenschap is gepasseerd in zowel de vormgeving van de koerswijziging van het KNIR, als de benoemingsprocedure van een nieuwe (interim)-directeur.
- De RUG had veel eerder kunnen beginnen met het starten van een procedure voor een nieuwe KNIR-directeur, zodat zij nu geen interim-directeur hoeft aan te stellen.
- Dat Sterken niet één, maar twee keer op rij vanuit een besluitvormende positie erin geslaagd is om zichzelf richting een benoeming te werken, toont een gebrek aan transparantie en democratische verantwoording.
- Het is voor ons onbegrijpelijk dat de Raad van Toezicht van de RUG, onder leiding van Tjibbe Joustra, deze praktijken eerder faciliteert dan er wat aan doet. Het voelt al een aantal jaar alsof de universiteitsraad het daadwerkelijk toezichthoudende orgaan van de RUG is.
Bronnen:
- https://twitter.com/demacagro/status/1138807768796868608
- Besluitenlijst vergadering 25 april 2019, zie https://drive.google.com/drive/folders/1JQOn0ZbbRLyNUZFG0WyBIkOHGdkLZsfc–> Uraad –> Archief –> 2018-2019 –> –> 03. 01. 092 List of Decisions
- https://www.nrc.nl/nieuws/2019/06/11/rel-over-groningse-coup-in-rome-a3963359
- https://www.dvhn.nl/groningen/Onbegrip-over-benoeming-rector-Elmer-Sterken-als-directeur-van-instituut-in-Rome-24541612.html
- https://www.ukrant.nl/rug-wil-onderzoeksinstituut-in-rome-overnemen/
- https://www.rtvnoord.nl/nieuws/209638/RUG-wil-instituut-in-Rome-beter-benutten
- https://issuu.com/universiteitskrant/docs/universiteitskrant21-jg40
- https://issuu.com/rftlapoutre/docs/universiteitskrant30-jg29
- https://issuu.com/universiteitskrant/docs/universiteitskrant24-jg40
- https://issuu.com/universiteitskrant/docs/universiteitskrant21-jg40
- https://democratischeacademie.com/yantaipapers/
- https://www.dvhn.nl/groningen/Urendeclaratie-voor-RUG-project-Yantai-klopt-niet-universiteitsraad-spreekt-van-onbehoorlijk-bestuur-24217003.html
- https://democratischeacademie.com/chineseclaims/
- https://archief.ukrant.nl/nieuws/uraad-tegen-herbenoeming-college-van-bestuur