De Grote Val Voorwaarts

Weinig studenten die weten wat de RUG van plan is in het Chinese Yantai. Toch is het idee om aan de oostkust van China een campus op te zetten een van de meest ingrijpende projecten in jaren. Alleen een rendementsgericht bedrijf zou kunnen denken dat de campus in Yantai een goed idee is, aangezien er slechts dubieuze financiële redenen zijn om deze grote val voorwaarts te maken. Een universiteit die recht doet aan haar gemeenschap heeft er in elk geval weinig te zoeken.

door Jasper Been en Remco van der Meer

De kwestie Yantai sleept al ruim twee jaar voort. In het kort: de RUG wil een samenwerking aangaan met een Chinese landbouwuniversiteit om een research campus te openen in China. Nadat de Chinese overheid haar leegstaande campus eerst aan University College Dublin en Wageningen University had aangeboden, viel – na hun afwijzingen – het oog op de Rijksuniversiteit Groningen. Groningen is wel ingegaan op de avances. Zij ziet het project als manier om in de top 100 van beste universiteiten te blijven. Ook zullen er, zo stelt het CvB, op termijn duizend Chinese studenten per jaar in Groningen komen studeren. Zij betalen de hoofdprijs en dus wordt een mogelijk gat op de begroting, veroorzaakt door het dalende aantal Nederlandse studenten vanaf 2020, gedicht.

In een rapport van de FEB werden deze voordelen opgesomd: meer naamsbekendheid en wereldwijde zichtbaarheid voor de universiteit; meer buitenlandse studenten; meer onderzoeken; meer uitwisselingsmogelijkheden; en meer samenwerking met de Nederlandse en Chinese industrie. U leest het, meer, meer en meer. DAG wil dat we ons als academische gemeenschap eens kritisch afvragen: is meer altijd beter? Overigens wil ook de personeelsfractie van de universiteitsraad meer tijd om de beslissing te kunnen wegen.

Snoepreisje

Om hen te overtuigen van het plan neemt het CVB een groep universitaire bestuurders en vertegenwoordigers mee op reis naar China. Op het eerste gezicht lijkt de reis een vanzelfsprekendheid: wil je kunnen besluiten of de grote sprong voorwaarts de moeite waard is moet je er tenminste een keer gekeken hebben. Het gevaar van een door het CVB georganiseerde reis is dat het vooral dient om te imponeren. Je zou bijna zeggen dat het tripje als omkoperij bedoeld is.

Hadden wij een uitnodiging met vliegticket ontvangen dan hadden we deze ongeopend retour gestuurd. Op vakantie met het bestuur is het namelijk onmogelijk om de echte problemen van het Yantaiproject te ontdekken en te bespreken. In het beste geval kom je praktische risico’s tegen. Wij denken dat het beter is om ons thuis eens goed af te vragen: past een dergelijk project überhaupt bij een universiteit?

Praktische risico’s

Laten we eerst de praktische problemen bespreken, te beginnen met Yantai als remedie voor het afnemende studentenaantal. De RUG is met haar programma van financieel gedreven internationalisering hard bezig om de universiteit zo aantrekkelijk mogelijk te maken voor internationale studenten: plek in de top 100 universiteiten, veel onderwijsprogramma’s zijn verengelst en het marketingbudget is enorm. Doen we dit niet, is de redenering, dan zullen we vanaf 2020 staf moeten ontslaan omdat het aantal Nederlandse studenten gaat afnemen. Dát er duizend Chinese studenten in Groningen komen studeren is echter hoogst onzeker. Ook het verwachte aantal Chinese promotiestudenten, waar de RUG ook flink mee zal cashen, is slechts een voorspelling. Een zorg voor de huidige medezeggenschap is dus of de voorspellingen wel waar worden.

Wij vinden deze zorgen dubieus. Laten we bedenken dat de RUG tien jaar geleden nog gewoon functioneerde met vrijwel de helft (!) van het huidige studentenaantal. Deze enorme groei is te verklaren door de manier waarop de RUG gefinancierd wordt door het Rijk. Hoe meer studenten, hoe meer geld. Logisch dus dat managers meer studenten gaan eisen en het marketingbudget verhogen. Echter, meer en meer mensen hebben inmiddels het idee dat er teveel studenten aan de RUG zijn. Kunnen we de lagere instroom niet aangrijpen om de onderwijskwaliteit te verhogen en het persoonlijke contact van studenten met docenten te verhogen? Daarnaast, zou een universiteit die met twee benen in de samenleving staat de lagere instroom niet moeten zien als teken dat er minder academici opgeleid hoeven te worden?

De reputatie van de RUG is ook een belangrijk twistpunt voor het CvB en de partijen. De lijsttrekker van Calimero zei onlangs nog “stel dat de hele campus in Yantai flopt, dan is dat niet bevorderlijk voor het imago van de RUG. En ook niet voor de waarde van de diploma’s die aan Nederlandse studenten worden uitgereikt.” Schijnbaar is niet de inhoud van het onderwijs, maar vooral het imago belangrijk voor de waarde van je opleiding. Het is exemplarisch voor het Yantaiproject want ook het CvB kijkt uit naar de positieve gevolgen voor het imago van de RUG: een hogere ranking en internationaal aanzien. Blijkbaar durven ook zij het niet over de inhoud te hebben en draait het vooral om de schijnbare kwaliteit van de universiteit.

De fundamentele problemen

Veel fundamenteler is de kwestie rondom academische vrijheid. Immers, iedereen weet dat het met vele soorten vrijheden in China niet heel best gesteld is. Het CvB liet weten dat zij afspraken heeft gemaakt met de Chinese overheid dat de academische vrijheid ‘getolereerd’ wordt. Ze maakt er zelfs een breekpunt van: geen vrijheid op de campus en we gaan niet. Om dit te onderbouwen doet de reis naar China de campus van New York University in Shanghai aan, waar het volgens het CvB wel goed zit met de vrijheid en worden in Groningen allerlei bijeenkomsten georganiseerd om de afspraken toe te lichten.

Zie hier een groot probleem omtrent Yantai: academische vrijheid is een praktisch vraagstuk geworden. We hebben er met de Chinese overheid over moeten onderhandelen. Iedereen begrijpt dat de afspraken die met de Chinezen gemaakt worden waardeloos zijn wanneer de grenzen opgezocht worden. De RUG kiest er niet voor niets voor een natuurwetenschappelijke samenwerking aan te gaan via onze Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen, pardon, Faculty of Science and Engineering. Hoewel wetenschap natuurlijk nooit neutraal is, loopt natuurwetenschap op korte termijn het minste risico om de autoriteiten voor het hoofd te stoten met maatschappijkritisch onderwijs of onderzoek. Zelfcensuur in optima forma. En wat doen we als er straks twintig opleidingen en onze docenten in Yantai zitten en de afspraken wijzigen? We begeven ons op diplomatiek glad ijs, waar we ver vandaan zouden moeten blijven.

Het probleem is niet of de academische vrijheid wel gegarandeerd kan worden: het probleem is dat de vraag überhaupt bestaat. Wat zegt het over de RUG dat we de afweging maken tussen een eventueel financieel gewin en voldoende geborgde academische vrijheid? Alleen een bedrijf kan een dergelijke afweging maken: ‘zijn de baten groter dan de risico’s?’ Voor het bestaan van een universiteit is academische vrijheid een voorwaarde. Hoewel academische vrijheid in Groningen ook onder druk staat is de situatie in China natuurlijk onvergelijkbaar. Kritiek op de overheid of samenleving is grotendeels uit den boze, om maar te zwijgen over de uitgebreide censuur, zoals bijvoorbeeld The Great Firewall of China.

Wat zegt het daarnaast over de RUG dat we de afweging maken tussen financieel gewin en morele schade door samenwerking met een mensenrechtenschendend regime als het Chinese? De verslagen van Amnesty International  en Human Rights Watch spreken boekdelen. Deze zaken klinken nu als een ver-van-ons-bed-verhaal, maar hetzelfde regime zal een flinke vinger in de pap hebben in Yantai. De waarden die een universiteit hoog in het vaandel hoort te hebben zijn onverenigbaar met een investering uit een dergelijke bron.

Stel dat er in China geen problemen zouden zijn met academische vrijheid of mensenrechten, dan nog heeft het geen zin om op vakantie te gaan met het CvB. Het is beter om thuis te blijven en rustig af te wegen of de campus in Yantai het onderzoek en onderwijs in Groningen wel verbetert. Want dat is de fundamentele vraag die we ons zouden moeten stellen. Het antwoord is nee: de campus dient slechts om de RUG groter te maken, niet om haar beter te maken. Wie kritisch kijkt kan niet anders dan concluderen dat er geen echte voordelen zijn aan het project.

In Groningen is meer dan voldoende werk te doen om onze onderzoekers te ontlasten, studenten hun verantwoordelijkheid terug te geven en docenten hun vertrouwen. Daarover is voldoende te lezen in ons programma en andere opinieartikelen gepubliceerd via DAG. Een oplossing voor deze problemen is niet te vinden in Yantai. Als wij een democratische en florerende academische gemeenschap op weten te bouwen, zullen velen ons voorbeeld volgen. Dan komen er zoveel studenten en academici naar Groningen als we maar willen. Maar dan wel op basis van oprechte academische waarden, niet op basis van het werk van reclamebureaus, inhoudsloze rankings, of donaties van een totalitaire overheid.

Onkritische studentenvertegenwoordiging

Vanwege bovengenoemde redenen vinden we het jammer dat het enige ‘kritische’ geluid dat tot nog toe uit de studentenvertegenwoordiging is gekomen slechts gestoeld is op het risico van de onderneming, niet op een betwisting van de fundamentele motivatie voor het project. We betreuren het gebrek aan kritiek bij SOG en de goedbedoelde kritiek van Calimero blijft helaas aan de oppervlakte. Feit is in elk geval dat de bestaande studentenvertegenwoordiging de academische integriteit in onze ogen niet voldoende verdedigd heeft. We doelen daarmee op waarden als pluraliteit, academische vorming, diepgravend onderwijs, onderzoeksvrijheid en natuurlijk bovenal de emancipatoire waarde van wetenschappelijk onderzoek.

Wat we Lijst Calimero moeten nageven is dat zij, met hun bezwaren omtrent imago, toch weer instemmingsrecht hebben weten te verkrijgen voor augustus 2017. Hierbij moet worden aangetekend dat het absurd is dat er niet vanzelfsprekend instemmingsrecht is en dat de partijen het in juni 2015 reeds gehad hebben en toen niet hebben gebruikt om tegen te stemmen. Het CvB wilde toen dat de studentenpartijen zouden instemmen om hun onderhandelingspositie bij de Chinezen niet te verslechteren. De studenten zijn daar in meegegaan omdat ze anders slechts hun officiële invloed zouden overhouden: “Onze positie aan tafel bij het CvB over Yantai zou, als we niet zouden instemmen, ontzettend verslechteren. We zouden dan op een formele lijn terechtkomen en alleen kunnen meepraten op punten die wettelijk verankerd zijn”. De situatie maakt pijnlijk duidelijk hoe precair de positie van studentenvertegenwoordigers is op onze universiteit. Echte inspraak ontbreekt, en de studentenstem heeft geen enkele slagkracht wanneer het belangrijk is.

Kortom, het Yantaiproject is gestoeld op verkeerde motivaties en misplaatste wensen. Het ondoorzichtige en ondemocratische besluitvormingsproces is eveneens beklagenswaardig. Wij denken graag mee met managers hoe we de universiteit verbeteren. Een groot project kan daar deel van zijn, ook het nemen van risico’s. Maar dergelijke afwegingen moeten niet worden genomen op basis van koele rendementsgerichte kosten-batenanalyses, maar op basis van de vraag: helpt dit ons de maatschappelijke taak die een universiteit heeft uit te voeren? Bovendien moet een dergelijk besluit alleen genomen worden in overeenstemming met de academische gemeenschap, na een inspraakproces waar een aanzienlijk aantal mensen bij betrokken is. Als het CvB vertrouwen heeft in haar eigen plannen en de gemeenschap die zij vertegenwoordigd, zou een referendum over het project bijvoorbeeld een goede optie zijn. In elk geval zouden we als academische gemeenschap, na ons uitgebreid te hebben kunnen informeren, deze beslissing gezamenlijk moeten kunnen nemen. En dan wel op grond van redenen die een universiteit waardig zijn.