Hoe de RUG uit angst voor schadeclaims doorwerkt aan Chinese branchcampus

‘Schadeclaims uit China naar aanleiding van het afblazen van de plannen voor Yantai kunnen niet uitgesloten worden.’ Dat was de conclusie van juridisch adviesbureau Clifford Chance in augustus 2018.[1] In dit artikel analyseert DAG het risico op schadeclaims en hoe hiermee om wordt gegaan aan de hand van de ontwikkelingen sinds 29 januari 2018, toen er een streep werd gezet door de plannen voor de Chinese branchcampus.

Voor dit verhaal gebruiken we openbare documenten en notulen van de Universiteitsraad en (eerder) gepubliceerde artikelen in Nederlandse en Chinese media. Laatstgenoemde zijn gevonden door op de Chinese zoekmachine Baidu te zoeken op ‘烟台格罗宁根大学, oftewel ‘University of Groningen Yantai’ in het Mandarijn. Deze media zijn vertaald en gecheckt door drie onafhankelijke Chineessprekenden. Zowel de hyperlinks naar de artikelen, als de drie vertalingen staan in de bronnenlijst. Allereerst volgt een reconstructie, vervolgens een analyse en tot slot worden openstaande vragen opgeworpen.

Door Koen Marée

Samenvatting

Ondanks de duidelijke ‘nee’ tegen een branchcampus in het Chinese Yantai, blijft het FSE Programme Team Yantai van de faculteit Science & Engineering nog altijd doorwerken aan ‘Yantai’.
Dit doet zij onder het mom van een samenwerking in afgeslankte vorm, maar in de praktijk lijkt dit een lange route om alsnog tot een branchcampus te komen. In augustus gaf het College van Bestuur aan dat zij door de gekozen weg (het FSE Projectteam) de kans op Chinese schadeclaims denkt te verminderen
Chinese bronnen tonen aan dat oud-collegevoorzitter Sibrand Poppema ook na het afblazen van de campus zowel in maart in Groningen, als in juli in Yantai met een Chinese delegatie heeft gesproken.
DAG heeft deze bronnen laten vertalen door drie onafhankelijke Chineessprekenden, Hierin komt duidelijk naar voren dat in China nog gesproken wordt over een ‘joint venture university’, en dat Poppema stelde dat ‘The success of UGY depends on our continous efforts in overcoming difficulties during the implementation of the project.’
Dat er nu überhaupt een risico op schadeclaims bestaat, duidt erop dat het Memorandum of Understanding (MoU), aangegaan met de Chinese partijen, de ruimte laat om terug te vallen op bindende afspraken. Daarmee ging het tekenen van het MoU in 2015 verder dan waar tot op dat moment toestemming voor was gegeven.

Reconstructie

Op 29 januari 2018 wordt een streep gezet door de plannen van de RUG voor een branchcampus in het Chinese Yantai. Binnen de Universiteitsraad bestaat onvoldoende draagvlak voor het project, waar DAG vanaf haar oprichting in 2017 fundamentele bezwaren tegen had.[2] De RUG reageert nog diezelfde 29 januari bij monde van de per 1 oktober 2018 met pensioen vertrokken voorzitter Sibrand Poppema ‘te onderzoeken welke andere vormen van samenwerking in Yantai mogelijk zijn.’[3]

In de Universiteitsraad van 22 februari vraagt de Personeelsfractie om een ‘grondige evaluatie’ van het Yantai-proces. Ook wordt gevraagd naar de duur van het onderzoek naar alternatieven in Yantai. Hierop reageert het College: “Er wordt momenteel van de opleidingen, met name vanuit FSE (niet centraal) onderzocht welke mogelijkheden er zijn om activiteiten in Yantai te ontplooien. Dit onderzoek zal niet langer dan enige maanden duren en geschiedt ook in overleg met de Chinese partners.”[4] Ook stelt het College dat men in China op de hoogte is van het niet doorgaan van de aanvraag voor Transnationale Educatie in Yantai (TNE). [5]

Uit een artikel op de website van de China Agricultural University, waarmee in Yantai zou worden samengewerkt, blijkt dat een Chinese delegatie tussen 26 en 28 maart 2018 een bezoek brengt aan de Rijksuniversiteit.[6] CAU-president Qixin Sun zou een ‘deep discussion’ hebben gehad met Poppema over de ‘joint venture university’, en aangegeven hebben het UGY-plan te zullen blijven promoten. Poppema beaamt volgens het artikel dat de Rijksuniversiteit actief zal meewerken het Yantai-plan te promoten. In het artikel wordt weliswaar de ‘nieuwe situatie waarmee de Nederlandse partij geconfronteerd is’ benoemd, maar wordt ook nog altijd over het ‘Yantai-plan’ gesproken.[7]

Een dag na het vertrek van de Chinese delegatie vindt een nieuwe vergadering van de Universiteitsraad plaats. Hierin vraagt Personeelfractie-lid Antoon De Baets naar de stand van zaken van de alternatieve plannen in Yantai. Het College van Bestuur antwoordt dat er met faculteiten en CAU onderzocht wordt wat er nog mogelijk is in Yantai. Van het bezoek van de Chinese delegatie wordt aan de raad geen melding gemaakt.[8]

Een maand later, op 19 april, komt dan toch meer informatie naar de raad toe. In het document ‘Terugkoppeling Transnationale Educatie’ valt het volgende te lezen:

“Het CvB zal op verzoek van CAU een stand-van-zaken brief maken waarin de ontstane situatie wordt uitgelegd en wordt voorgesteld om langs de weg der geleidelijkheid samenwerking tussen FSE en CAU op de campus in Yantai te ontwikkelen (joint research centra, double degree -, exchange- en kleinschalige 3+1-programma’s). Reeds gemaakte afspraken blijven behouden, met dien verstande dat voor TNE instemming door de UR en toestemming van de minister inmiddels wettelijke vereisten zijn.”[9]

Het leidt tot de nodige kritiek in de Universiteitsraad. Zowel de Personeelsfractie als DAG uiten kritiek op het openhouden van de mogelijkheid in de toekomst een beter onderbouwde aanvraag voor TNE in Yantai te doen. De Personeelsfractie geeft verder aan dat de nodige informatie, zoals het tijdspad voor het ontwikkelen van de plannen en de hoeveelheid geld en tijd die met de ontwikkeling van deze alternatieven gepaard gaat, nog altijd ontbreekt. Ook geeft het College op vragen van DAG aan dat het ‘Memorandum of Understanding’ met China in stand blijft. Er wordt door het College van Bestuur een brief gestuurd naar de CAU waarin bovenstaande wordt aangegeven. Universiteitsraadsleden kunnen deze vertrouwelijk komen inzien op het secretariaat.

Terwijl de zomer aanbreekt, wordt het stiller rond Yantai. Maar niet voor Poppema, blijkt uit een bericht op de Chinese nieuwssite Dahzong Net, verantwoordelijk voor het nieuws uit de Shandong-regio. Op 17 juli 2018 reist hij af naar Yantai, waar hij ten zuiden van de stad in een hotel afspreekt met Deng Yunfeng, hoofd van de onderwijsafdeling van de provincie Shandong; Fu Zetian, projectleider van de China Agricultural University en Dong Renjie, leider van de voorbereidende commissie voor UGY. De woorden van Poppema zoals opgetekend door dit medium:

,,Establishing a joint venture with a Chinese university is exciting, and the success of the University Groningen Yantai depends on our continuous efforts in overcoming difficulties during the implementation of the project.”[10]

Het volgende moment dat Yantai in de Universiteitsraad aan bod komt, is de raadsvergadering in augustus. Over het zomerse bezoek van Poppema wordt door het College met geen woord gerept. Het zijn schriftelijke vragen[11] van de personeelsfractie die nieuwe inzichten geven. De vragen gaan over het Projectteam[12] dat aan de Faculteit Science en Engingeering nog altijd aan een vorm van ‘Yantai’ doorwerkt. Het volgende wordt hierover gemeld:

“Met het besluit de aanvraag TNE voor opleidingen in Yantai niet in te dienen, is de voorbereiding voor UGY gestopt. (…)Alternatieve inzet betreft reguliere activiteiten in het kader van de publiekstaken van universitaire instellingen, zoals bijvoorbeeld het onderzoeken van mogelijkheden voor double- en joint degrees door FSE.”[13]

In Nederland wordt, kortom, het beeld geschetst dat gewerkt wordt aan ‘Yantai light’, terwijl in China nog altijd wordt gesproken over een ‘joint venture’, ‘UGY’ en ‘the implementation of the project’.

Wat verklaart deze tegenstrijdige boodschap?

De grote vraag: waarom wordt er toch doorgewerkt? Om dit te kunnen analyseren, moeten we terug naar de allereerste momenten rond Yantai in 2015, die leidden tot een ondertekening van een zogenoemd ‘Memorandum of Understanding’.

In maart 2015 maakte het College bekend voornemens te zijn een branchcampus te starten in Yantai. Een ‘go/no-go-moment’ werd gepland voor 19 oktober, berichtte de Universiteitskrant medio juni.[14] Tot verrassing van de Universiteitsraad bracht Poppema tijdens de vergadering van 25 juni 2015 het plan echter al ter instemming in aan de Universiteitsraad. Studentenfracties Lijst Calimero, SOG en Lijst Sterk stemden allen in. Uitkomst: 13 voor, 1 tegen, 5 blanco.[15]

Voor Poppema was de voor-stem een duidelijk signaal: er is ingestemd met Yantai. Oud-leden van de Personeelsfractie voelden zich vernacheld: er was nog veel te weinig informatie beschikbaar om instemming te geven op wat dan ook.[16] Ook de studentenpartijen legden hun stem in de Universiteitskrant anders uit: “Het ging ons om het mogelijk maken van de onderhandelingen. Zodat collegevoorzitter Sibrand Poppema naar China kon gaan om te onderhandelen met de partners”, liet toenmalig SOG-fractievoorzitter Alexander van ’t Hof weten.[17]

Ging het om instemming op het hele plan, of niet? Wie heeft hier gelijk? In de notulen is het volgende te vinden: ‘Wanneer er grote veranderingen plaatsvinden kan de Universiteitsraad adviesrecht krijgen. Het go/no-go-moment kan in oktober of later plaatsvinden, dan heeft de Raad adviesrecht.’[18] De studentenpartijen hadden rond het go/no-go-moment opnieuw gehoord moeten worden.

Het go/no-go-moment werd echter meerdere malen uitgesteld, onder andere omdat een wetswijziging nodig was.[19] Toch toog Poppema eind oktober naar China, om daar in het bijzijn van Koning Willem-Alexander en de Chinese president Xi Jinping een ‘Memorandum of Understanding’ (MoU) te tekenen.[20] Volgens westerse begrippen is een MoU niet zozeer bindend. Het is een gebruikelijk document waarop partijen terug kunnen vallen, wanneer de onderhandelingen in aanloop naar een concrete overeenkomst stuklopen. Wel hangt de mate van binding niet zozeer van de titel, maar van de concretie van de inhoud af. De manier waarop de intentie van partijen wordt opgeschreven blijkt in de praktijk (dus in de rechtszaal) vaak van doorslaggevend belang.[21]

In China hecht men veel meer waarde aan een Memorandum of Understanding, wordt uitgelegd door jurist Brian J. Donovan van ChinAmerica Legal Advisors.[22] Partijen die zich binden aan een MoU, moeten blijven aantonen van goede wil te zijn. Donovan raadt bedrijven dan ook met klem aan heel voorzichtig te zijn met het ondertekenen van MoU’s met Chinese partijen. Zijn collega Dan Harris bevestigt dat in zijn stuk voor Forbes: ‘In China, Treat A Memorandum of Understanding Like A Binding Contract’.[23]

In deze wetenschap had een dergelijke overeenkomst met in China mogelijke juridische gevolgen nooit vóór een go/no-go moment getekend mogen worden. Voor de uitwerking van de gevolgen is met name passage II uit de overeenkomst relevant:

De partijen hebben toegezegd alles te doen om de noodzakelijke juridische stappen te zetten, die nodig zijn om een nieuwe universiteit op te richten. Een mogelijke interpretatie is dat dit gelukt is met de Nederlandse wetswijziging die transnationale educatie mogelijk maakt. Hierdoor blijft de mogelijkheid altijd bestaan om een voorstel voor een branchcampus in Yantai te blijven inbrengen in de Universiteitsraad, ook al zou daar op dit moment geen meerderheid voor zijn.

Daarmee lijkt het College zich in een lastige situatie te hebben gemanoeuvreerd. Zij kan niet zomaar de stekker uit het Memorandum of Understanding trekken, aangezien dat door China als een teken van ‘slechte wil’ kan worden opgevat. De Nederlandse wet maakt het immers nog altijd mogelijk wél een branchcampus te stichten.

Op aandringen van de Personeelsfractie onderzocht het College van Bestuur de mogelijkheid tot schadeclaims uit China. In augustus meldde zij aan de Universiteitsraad dat het gerenommeerde juridische bureau Clifford Chance niet durft vast te stellen of er claims uit China zullen volgen.[24] Ook stelde zij dat “er een risico is van claims, maar dit is per geval afhankelijk. Door de gekozen weg (met FSE) denkt het College het risico op claims te verminderen.”[25] En dat terwijl Poppema in 2015 nog meermaals aangaf dat de RUG ‘financieel geen enkel risico’ zou lopen.[26]

Het Financieele Dagblad publiceerde over de mogelijke claims en meldde daar ook bij dat claims niet volstrekt denkbeelding zouden zijn: “Een anonieme bron in China zei begin dit jaar tegen het FD dat China ontstemd en verrast was door het afblazen van de Groninger dependance. ‘De bouw van onderdelen van de campus lag op schema. Dit is de Chinezen echt niet aan te rekenen’, zei hij.”[27]

Conclusie

Het projectteam van FSE werkt door aan Yantai, om Chinese claims te voorkomen. In China wordt het Memorandum of Understanding immers eerder als bindend opgevat. Of het oprecht de intentie is om alsnog een samenwerking in Yantai op gang te brengen en zo uiteindelijk alsnog tot een branchcampus te komen, daarmee het contract nalevend, kan ondanks de uitspraken van Poppema niet geconcludeerd worden. Het kan ook een fraai stuk theater zijn om aan China te tonen dat alles is geprobeerd om tot een vorm van Yantai te komen. In beide gevallen is het gevolg dat de universiteit nu beleid maakt uit angst voor schadeclaims.

De resterende vraag is of de RUG over dit MoU destijds voldoende juridisch advies heeft ingewonnen bij zowel Nederlandse als Chinese juridisch experts, en of dit advies door het College is opgevolgd. Het MoU heeft verstrekkende gevolgen met het oog op claims uit China. Toch werd dit document door de RUG getekend, nog voordat er überhaupt een go/no-go beslissing had plaatsgevonden.

Herhaaldelijk vragen, vertrouwelijk gesprek

Voor DAG was het uitblijven van informatie[28] de reden om, met steun van Lijst Calimero en leden van de personeelsgeleding, een brief[29] te sturen aan het College met het dringende verzoek in de novembervergadering met meer informatie te komen over het projectteam.

Morgen (15/11) gaat in de Universiteitsraad echter de complete inhoud van de brief vertrouwelijk besproken worden. Hier hebben wij met het oog op transparantie veel moeite mee: niet alleen de Universiteitsraad, maar de gehele academische gemeenschap verdient het om op de hoogte te zijn van de ont- en afwikkeling van Yantai. Echter zitten we in de spagaat: accepteren we de vertrouwelijkheid niet, dan heeft het College de macht om te besluiten ons niet verder in te lichten.

Het is alsof Mark Rutte aan de Tweede Kamer toezegt de achtergrond van de dividendbelasting te willen schetsen, maar enkel als dat binnenskamers blijft. Nederland zou er schande van spreken. Mede daarom ook nu deze publicatie: de openstaande vragen uit de analyse hieronder zullen morgen door ons gesteld worden, maar de antwoorden zijn evengoed voor buitenstaanders interessant.

Concrete vragen

Om meer duidelijkheid over te krijgen, zouden de volgende vragen door het College beantwoord moeten worden.

Hoe kan het dat in oktober 2015 een contract met mogelijk juridische gevolgen is getekend, terwijl er überhaupt nog geen go/no-go besluit was genomen?
Door wie is dit contract juridisch gecheckt en wat was het advies van deze partij(en)?
Wat heeft het College van Bestuur met dit advies gedaan?
Heeft de Raad van Toezicht van de universiteit juridisch advies ingewonnen over de MoU en waarom zijn zij akkoord gegaan?
Was zij op de hoogte van de mogelijkheid van claims indien de campus niet door zou gaan?
Hoe reageert het College op de uitspraken die zouden zijn gedaan door Poppema en opgetekend door Chinese media na januari 2018?
Waarom is de Universiteitsraad niet ingelicht over deze ontmoetingen?
Welk projectplan en welke begroting is met dit projectteam gemoeid?
Hoeveel geld is al door dit projectteam uitgegeven?
Is het wenselijk dat wij onder dreiging van claims van een buitenlandse mogendheid beleid uitvoeren?
Is er inmiddels meer duidelijkheid over (mogelijke) claims vanuit China?
Waar en onder welk rechtssysteem zou een eventuele rechtszaak plaatsvinden?